Οι αδένες των ωοθηκών διαθέτουν δυο αλληλοεξαρτώμενες λειτουργίες. Την σύνθεση και παραγωγή ορμονών και την διάθεση του ωαρίου για γονιμοποίηση κάθε 28 ημέρες. Αυτό που γίνεται αντιληπτό είναι η εμφάνιση της εμμήνου ρήσεως. Στο ίδιο διάστημα και συγκεκριμένα στο μέσον του (14η ημέρα), συμβαίνει η ρήξη του ωοθηλακίου (ωοθηλακιορηξία), γεγονός το οποιον έχει ως αποτέλεσμα την απελευθέρωση του ωαρίου για την δυνατή σύλληψη. Ως εμμηνορυσιακό κύκλο εννοούμε το σύνολο των γεγονότων που συμβαίνουν στο χρονικό διάστημα που παρεμβάλλεται μεταξύ δύο διαδοχικών εμφανίσεων εμμήνου ρήσεως, ήτοι για διάστημα 28 ημερών.
Τα φαινόμενα του εμμηνορυσιακού κύκλου ξεχωρίζουν:
-
σε αυτά που συμβαίνουν στην ωοθήκη.
Τα φαινόμενα αυτά σχετίζονται με την ωρίμανση του ωοθηλακίου μέχρι τον σχηματισμό του ωχρού σωματιδίου -
και σε αυτά που συμβαίνουν στο εσωτερικό τοίχωμα της μήτρας (ενδομήτριο).
Τα φαινόμενα αυτά σχετίζονται με την προετοιμασία της μήτρας η οποία πρέπει να υποδεχθεί το γονιμοποιημένο ωάριο. Η προετοιμασία της εσωτερικής κοιλότητας της μήτρας πραγματοποιείται με τον σχηματισμό παχέος επιθηλίου, λαχνωτού τύπου, έως 10 χιλιοστών, ικανού να δεχθεί και κυρίως να εμφυτευθεί το γονιμοποιημένο ωάριο.
Και τα δυο προαναφερόμενα φαινόμενα-γεγονότα διαρκούν καθ΄ όλη την διάρκεια του εμμηνορυσιακού κύκλου και συμβαίνουν ταυτόχρονα.
Η πρώτη φάση του κύκλου (παραγωγική φάση) διαρκεί περίπου 14 ημέρες, υπολογίζοντας από την πρώτη ημέρα της τελευταίας εμμήνου ρήσεως. Σε αυτό το διάστημα, στις ωοθήκες ολοκληρώνεται η ωρίμανση του ωοθηλακίου, ενώ την ίδια στιγμή στο ενδομήτριο της μήτρας συμβαίνει η πάχυνση του εσωτερικού επιθηλιακού τοιχώματος, λόγω του ταχύτατου πολλαπλασιασμού των κυττάρων του.
Ο ταχύς πολλαπλασιασμός των κυττάρων του ενδομητρίου, συμβαίνει λόγω της δράσης των εκκρινόμενων οιστρογόνων από το επιλεγμένο ωοθηλάκιο. Αυτό, έχει ως αποτέλεσμα τον σχηματισμό του παχέος λαχνωτού ενδομητρίου, ικανού να δεχθεί το γονιμοποιημένο ωάριο, δίνοντας του χώρο για την εναπόθεσή του και την σταθερή του εγκατάσταση, ώστε να μπορεί να εξελιχθεί σε έμβρυο.
Το επόμενο στάδιο των γεγονότων του κύκλου της γυναίκας αφορά μια συγκεκριμένη στιγμή, εκείνη της ωοθηλακιορρηξίας (ή ωορρηξίας), η οποία συμβαίνει την υποδειγματική 14η ημέρα του κύκλου και προκλείεται από την υπέρμετρη παρουσία της ωχρινοτρόπου υποφυσιακής ορμόνης LH (αιχμή της LH).
Συνεχίζοντας, ολοκληρώνεται ο εμμηνορυσιακός κύκλος της γυναίκας με την ονομαζόμενη δεύτερη φάση του κύκλου (εκκριτική φάση), η οποία διαρκεί από την 14η έως την 28η ημέρα του κύκλου. Σε αυτό το χρονικό διάστημα, το ωοθηλάκιο έχει ήδη διασπασθεί και απελευθερώσει το ωάριο, ενώ το ενδομήτριο έχει παχυνθεί και έχει εγκατασταθεί το γονιμοποιημένο ωάριο. Ακόμα, το διαρηχθέν ωοθηλάκιο έχει συρρικνωθεί μετατρεπόμενο σε ωχρό σωμάτιο. Υπό αυτές της συνθήκες, η δεύτερη φάση του κύκλου μέσω του ωχρού σωματιδίου παράγει σε υπέρμετρο βαθμό την ορμόνη της προγεστερόνης για την «σταθεροποίηση» (συγκράτηση) του παχέος ενδομητρίου, το οποίον δεν διαθέτει τροφική υποστήριξη με αγγεία. Με την δράση της προγεστερόνης, εξασφαλίζεται η συνέχιση της εγκατάστασης του ωαρίου στο ενδομήτριο.
Φθάνοντας στο τέλος της δεύτερης φάσης του κύκλου, είναι δυνατόν να συμβούν δυο γεγονότα:
- 1ον. η συνέχιση της εγκατάστασης του γονιμοποιημένου ωαρίου, οπότε αυτό αφορά την διαδικασία της κύησης με την περαιτέρω ανάπτυξή του εμβρύου
- 2 ον. η διακοπή της συνέχισης του κύκλου, όταν το ωάριο δεν έχει γονιμοποιηθεί
(ήτοι δεν έχει έλθει σε επαφή με σπερματοζωάριο), οπότε η εγκατάσταση του ωαρίου στο ενδομήτριο δεν έχει λόγο να συνεχιστεί. Σε αυτή την περίπτωση, επειδή:
- η παραγόμενη προγεστερόνη από το ωχρό σωμάτιο, για την συγκράτηση του παχέος ενδομητρίου μειώνεται ραγδαίως,
- δεν έχει σχηματιστεί το χόριον από το εγκαταστημένο γονιμοποιημένο ωάριο στο ενδομήτριο,
(*μετά την εγκατάσταση του γονιμοποιημένου ωαρίου και την εμφύτευσή του στο ενδομήτριο, συμβαίνει γρήγορα ο σχηματισμός του χόριου, ενός αδένα ο οποίος παράγει την χοριακή γοναδοτροπίνη, HCG. Ο ρόλος αυτής της ορμόνης είναι η αντικατάσταση του ρόλου της προγεστερόνης για την συγκράτηση του ενδομητρίου με αποτέλεσμα την συγκράτηση του κυήματος)
Στην περίπτωση της δεύτερης εκδοχής, επέρχεται η αποκόλληση του πεπαχυσμένου ενδομητρίου, αποκαλύπτοντας το εσωτερικό τοίχωμα του μυός της μήτρας (μυομήτριο), το οποίον βρίθει τριχοειδών αγγείων. Τα κομμάτια του ενδομήτριου ιστού, αναμεμειγμένα με το αίμα σε πήξη ή μη, λόγω του χρόνου παραμονής του στην ενδομήτρια κοιλότητα, ονομάζονται έμμηνος ρύση.
ΤΟ ΦΑΙΝΟΜΕΝΟ ΤΗΣ ΣΦΥΓΜΙΚΗΣ (ΠΑΛΜΙΚΗΣ) ΕΚΚΡΙΣΗΣ ΤΗΣ ΕΚΛΥΤΙΚΗΣ ΟΡΜΟΝΗΣ ΤΩΝ ΓΟΝΑΔΟΤΡΟΠΙΝΩΝ GnRH
Κέντρα νευρικών κυττάρων, ανώτερα στην ανατομική διάταξη από τον υποθάλαμο, μέσω κατεχολαμινεργικών, ντοπαμινεργικών και σχετιζόμενων με την β-ενδορφίνη μηχανισμών, φθάνουν στον υποθάλαμο και επηρεάζουν την έκκριση της GnRH, της διεγερτικής ορμόνης των υποφυσιακών κυττάρων για την παραγωγή των ορμονών FSH & LH.
Η GnRH εκκρίνεται κατά ώσεις-παλμική έκκριση με ποικίλη συχνότητα και ένταση. Η διαφορά αυτή, η οποία αφορά τον τρόπο έκκρισης της GnRH είναι μοναδική και διαφοροποιεί την GnRH από το σύνολο των άλλων ορμονών της ενδοκρινολογίας. Στην περίπτωση της έκκρισης της GnRH, η έκκρισή της είναι συνεχώς αυξομειούμενη με μεταβαλλόμενο ρυθμό αυξομείωσης ή αλλιώς ονομαζόμενη "παλμική έκκριση".
Στο ανώτερο τμήμα των παραστάσεων αναπαριστάται η παλμική έκκριση της GnRH.
Η σφυγμική έκκρισή της GnRH αντιστοιχεί σε ταυτόχρονη έκκριση κυρίως της LH αλλά και FSH. Εάν ο ρυθμός έκκρισης της GnRH είναι βραδύς, η FSH εκκρίνεται καθ΄υπεροχή της LH. Eάν όμως η σφυγμική έκκριση της GnRH είναι ταχύτερη από το φυσιολογικό, η LH διεγείρεται πολύ περισσότερο από την FSH ή η FSH καταστέλλεται.
Το φαινόμενο αυτό αποκτά όπως φαίνεται μεγάλη σημασία. Ως εκ τούτου είναι δυνατόν να χρησιμοποιήσουμε αυτή την γνώση, μιας και όπως απεδείχθη, η κατάργηση της σφυγμικής έκκρισης της GnRH, διαταράσσει καίρια την έκκριση των υποφυσιακών ορμονών FSH & LH, με αποτέλεσμα την κατάργηση εμφάνισης της εμμήνου ρύσεως καθώς και της γονιμότητας (ωοθηλακιορρηξίας). Πρέπει να αναφερθεί, ότι η ολοκλήρωση της ενήβωσης με την πρώτη εμφάνιση της εμμήνου ρήσεως (εμμηναρχής), απαιτεί την σφυγμική (παλμική) έκκριση της GnRH. Το φαινόμενο της αλλαγής της σταθερής έκκρισης της GnRH και η μετατροπή της σε σφυγμική-παλμική έκκριση, συνηθίζεται να αναφέρεται σαν «ωρίμανση» των ανώτερων εγκεφαλικών κέντρων, το οποίον σκοπό έχει την ολοκλήρωση της ενήβωσης της γυναίκας με την εμφάνιση της εμμήνου ρήσεως.
Η φαρμακολογία από καιρό διαθέτει σκευάσματα τα οποία χορηγούμενα διατηρούν σταθερά τα επίπεδα της GnRH. Οι λόγοι που μπορεί να χρησιμοποιηθούν παρόμοια φαρμακευτικά σκευάσματα σχετίζονται με την ανάγκη διακοπής του κύκλου λόγω της διαπίστωσης κακοήθειας επί της μήτρας, επί των ωοθηκών ή του μαστού, καθώς και στις περιπτώσεις ανάγκης αναστολής της ενήβωσης σε προεφηβικής ηλικίας άτομο, λόγω της πρωιμότητας της ενήβωσής του.