Ποιες είναι οι ενδοκρινολογικοί νόσοι οι οποίες οδηγούν στην οστεοπόρωση;
Κυρίαρχη θέση στην στατιστική παρατήρηση έχει η εμμηνόπαυση. Το γεγονός αυτό παρατηρείται ως απώλεια της μάζας του οστού σε όλες ανεξαιρέτως τις εμμηνοπαυσιακές γυναίκες. Τα πρώτα έξι χρόνια της εμμηνόπαυσης οι γυναίκες χάνουν μέχρι και το 30-40% της οστικής τους μάζας. Πρέπει να ληφθεί υπ΄΄οψιν ότι η απώλεια οστού μετά την εμμηνόπαυση είναι της τάξεως του 1,5% απώλεια κάθε έτος. Αν συνυπολογιστεί ότι για άλλους λόγους μια γυναίκα μπορεί να ξεκινήσει την εμμηνόπαυση από χαμηλή οστική μάζα, είναι προφανές ότι η εγκατεστημένη οστεοπόρωση δεν θα αργήσει να φέρει τα προβλήματά της.
Η αιτία της εμφάνισης της οστεοπόρωσης στην εμμηνόπαυση είναι η έλλειψη των οιστρογόνων, ουσίες τις οποίες η γυναίκα έχει σε επάρκεια στη διάρκεια της γόνιμης ζωή της και ως εκ τούτου τότε δεν αντιμετώπιζε προβλήματα οστεοπόρωσης. Ισχυρότερη εικόνα με την εμμηνόπαυση παρατηρείται στις περιπτώσεις προκλητής εμμηνόπαυσης μέσω της χειρουργικής αφαίρεσης των ωοθηκών, επέμβαση η οποία μπορεί να έχει πραγματοποιηθεί για πολλούς ιατρικούς λόγους. Παρόμοια εικόνα οστεοπόρωσης, λόγω της διαταραχής των τιμών των οιστρογόνων, παρατηρείται σε γυναίκες με μακρό ιστορικό διαταραχών κύκλου και ειδικότερα αυτό του τύπου της αραιομηνόρροιας κατά την διάρκεια της γόνιμης ζωής.
Σοβαρού βαθμού οστεοπόρωση προκαλεί η κορτιζόνη. Είτε αυτή προέρχεται από εξωγενή φαρμακευτική λήψη για οποιονδήποτε λόγο λαμβανόμενη, είτε αυτή προέρχεται από την υπερέκκριση από την υπόφυση της διεγερτικής ορμόνης των επινεφριδίων (φλοιοτρόπος ορμόνη ACTH), είτε αυτή προέρχεται από την υπερέκκριση κορτιζόλης από τον αδένα των επινεφριδίων. Στις δυο τελευταίες περιπτώσεις, η υπερέκκριση κορτιζόλης οφείλεται στην ύπαρξη ογκόμορφου αδενώματος στην υπόφυση του εγκεφάλου ή στα επινεφρίδια (Νόσος Cushing).
Άλλη σημαίνουσα αιτία γέννησης της οστεοπόρωσης είναι ο υπερθυρεοειδισμός δηλαδή η υπερπαραγωγή θυρεοειδικών ορμονών είτε αυτή προέρχεται από κάποια εκ των βασικών νόσων του θυρεοειδούς αδένα, είτε αυτή οφείλεται στην υπερδοσολογία θυροξίνης σε χρόνια βάση (Τ4, thyrohormone, thyro-4, euthyrox κ.λ.π.)
Η βασική όμως αιτία εγκατάστασης της οστεοπόρωσης αφορά τον υπερπαραθυρεοειδισμό, νόσος η οποία ευθύνεται για την διαταραχή του μεταβολισμού του ασβεστίου και του φωσφόρου. Η προαναφερόμενη διαταραχή συμπεριλαμβάνει και την συνεργική δράση του εντέρου το οποίο είναι υπεύθυνο για την απορρόφηση του ασβεστίου από τις τροφές, το νεφρό το οποίο επαναρροφά το αποβληθέν ασβέστιο και τα οστά τα οποία απαρτίζουν την μεγαλύτερη αποθήκη ασβεστίου στο σώμα και έχουν την δυνατότητα με την δράση της ορμόνης των παραθυρεοειδών αδένων να συμπληρώνουν ασβέστιο στο αίμα ή να εναποτίθεται στα οστά το πλεονάζον ασβέστιο του αίματος. Όλος αυτός ο συνεργικός άξονας για την ρύθμισή του απαιτεί την δράση της ορμόνης των παραθυρεοειδών αδένων (παραθορμόνη). Η υπέρμετρη έκκριση της παραθορμόνης ενεργοποιεί τους προαναφερόμενους μηχανισμούς με αποτέλεσμα το «άδεισμα» του ασβεστίου από τα οστά οπότε την μείωση της οστικής πυκνότητας. Άρα την εμφάνιση της οστεοπόρωσης.
Ιδιαίτερη μνεία χρήζει η ανδρική οστεοπόρωση. Σαφώς, αυτή η οντότητα, αφορούσα τους άνδρες, είναι κατά πολύ σπανιότερη από ότι στο γυναικείο φύλο, η αιτία της όμως είναι παρόμοια και για τα δύο φύλα. Στο γυναικείο φύλο οι ορμόνες του φύλου εκπροσωπούνται από τα οιστρογόνα, ενώ στο ανδρικό φύλο οι αντίστοιχες ορμόνες εκπροσωπούνται από τα ανδρογόνα (γνωστότερη ορμόνη η τεστοστερόνη). Και οι δυο ομάδες ορμονών στα δυο φύλα είναι υπεύθυνες για την διατήρηση της φυσιολογικής οστικής μάζας Υπενθυμίζεται ότι η έλλειψη των οιστρογόνων στις γυναίκες, αυτό που συνοψίζεται με τον όρο εμμηνόπαυση, οδηγεί σε οστεοπόρωση όπως προελέχθη στην αρχή του θέματος. Διαταραχή στην έκκριση των ανδρογόνων στους άνδρες και ειδικότερα μείωση της παραγωγής τους σε οποιαδήποτε ηλικία προκαλεί εκτός των άλλων και οστεοπόρωση. Παρ’όλο του ότι υφίσταται η οντότης της ανδρόπαυσης (αντίστοιχα με την εμμηνόπαυση στις γυναίκες), δεν παρατηρείται ποτέ στο ανδρικό φύλο τόσο άμεση και δραστική μείωση των παραγόμενων ανδρικών ορμονών του φύλου, οπότε δεν είναι συχνή ή σοβαρή η πρόκληση οστεοπόρωσης από αυτό τον λόγο. Όλες οι διαταραχές όμως στην παραγόμενη ποσότητα των ανδρογόνων στον άνδρα, σε οποιαδήποτε χρονικό στάδιο της ζωής του, μπορούν να προκαλέσουν οστεοπόρωση.
Όλες οι προαναφερόμενες αιτιοπαθογεννητικές περιπτώσεις πρέπει να αποκλειστούν ως πιθανά αίτια σε ασθενή με εκδηλωμένη οστεοπόρωση.
Τα αίτια που προαναφέρθηκαν συνοψίζονται στο κεφάλαιο «δευτεροπαθή αίτια οστεοπόρωσης». Πρέπει να τονιστεί, ότι επιπρόσθετα των δευτεροπαθών αιτιών ενυπάρχει συχνότερα η έννοια της «πρωτοπαθούς οστεοπόρωσης» που ως αίτιο έχει το γήρας. Μετά την ηλικία των 50 ετών, ή με άλλο όρο, στην μέση ηλικία, ο άνθρωπος χάνει κατ’ έτος περίπου 1,5% της οστικής του μάζας.
Ο μοναδικός προστατευτικός μηχανισμός έναντι της οστεοπόρωσης είναι η παχυσαρκία!!!